Η συμμετοχή των Λογκανικιωτών στην προεπαναστατική περίοδο υπήρξε σημαντική, όχι μόνο για προετοιμασία πολεμική, αλλά και διπλωματική, μέσω των δίχως άλλο μορφωμένων και ικανών αρχόντων του Λογκανίκου, που διέπρεπαν μεταξύ των πρώτων στην επαρχία Μυστρά.

Ο Νικόλαος Γολόπουλος, , έμπορος από το Λογκανίκο , έγινε μέλος της Φιλικής εταιρείας, , μυηθείς από τον Θ. Κολοκοτρώνη στη Ζάκυνθο, στις 10/2/1819. Υπογράφει τα πρακτικά της Συνέλευσης των Καλτεζών, καθώς και της Β΄ Εθνοσυνέλευσης.

Ο Δ. Κρεβατάς, στο ομώνυμο βιβλίο του, αναφέρει πως λίγο πριν κηρυχθεί η επανάσταση του 1821, ο πρωτεργάτης του ξεσηκωμού στη Λακωνία Παν. Κρεβατάς, έστειλε με τον Παν. Γολόπουλο (Γολές) από το Λογκανίκο το αρχείο και πολλούς θησαυρούς στη Ζάκυνθο προς φύλαξη. Επίσης στη σελίδα 118, βλέπουμε και πάλι τον «πρέσβη» Παν. Γολέ, να στέλνεται εσπευσμένα στις Σπέτσες για να πυροδοτήσει την επανάσταση. Τελικά χάρις στη δεξιοτεχνία του λόγου του, οι νησιώτες επείσθησαν και όλοι γνωρίζουμε πόσο βάρυνε η συμμετοχή τους στην έκβαση της επανάστασης. Στη σελίδα 140 του ίδιου βιβλίου αναφέρεται «Συμφωνητικό Βερβαίνων» , όπου ανάμεσα σε 50 υπογραφές αρχηγών και άλλων προκρίτων υπογράφουν 8ος ο Παναγιώτης Γολές και 12ος ο Ιωάννης Δημάκης.
Σύμφωνα με το Διον. Σιγαλό σε «Κατάστιχον του εράνου» της επαρχίας Μυστρά, ο Λογκανίκος καταχωρείται με 10 στρατιώτες και 1200 γρόσια (30/3/1821), ενώ στην πολιορκία του Ναυπλίου και της Ακροκορίνθου συμμετέχουν 8 Λογκανικιώτες (24/10/1821). Το Μάρτιο του 1822, ο οπλαρχηγός Παν. Παπαθανασόπουλος παίρνει διαταγή από την Εφορεία Λακεδαίμονος να στρατολογήσει 15 Λογκανικιώτες.

Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας)
Ο Γρηγόριος Δικαίος (1788-1825) ή περισσότερο γνωστός ως Παπαφλέσσας ήταν κληρικός, πολιτικός και αγωνιστής-ήρωας της ελληνικής Επανάστασης του 1821. Φοίτησε στη Σχολή Δημητσάνας και μόνασε στο μοναστήρι της Παναγιάς της Βελανιδιάς, στην Καλαμάτα, όπου πήρε το όνομα Γρηγόριος. Εξαιτίας του χαρακτήρα του, εγκατέλειψε την Πελοπόννησο περνώντας στη Ζάκυνθο και αργότερα πήγε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί χειροτονήθηκε αρχιμανδρίτης από το Γρηγόριο Ε΄ με το εκκλησιαστικό Οφίκιο «Δικαίος». Στην Κωνσταντινούπολη γνωρίστηκε με τον Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο, ο οποίος τον μύησε στη Φιλική Εταιρεία. Στάλθηκε στις παραδουνάβιες ηγεμονίες (Μολδαβία και Βλαχία), για να προπαρασκευάσει την Επανάσταση. Όταν ο Υψηλάντης αποφάσισε να ξεκινήσει ένοπλο αγώνα από τη Μολδοβλαχία, η Φιλική Εταιρία τον Ιανουάριο του 1821 έστειλε τον Παπαφλέσσα στην Πελοπόννησο για να ξεσηκώσει κι εκεί το λαό. Είχε σαν ορμητήριο τη μονή της Ρεκίτσας κοντά στο Διρράχι.
Συμμετείχε υπό την αρχηγία του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη στην απελευθέρωση της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου 1821. Διακρίθηκε για την ανδρεία του σε πολλές μάχες στην Πελοπόννησο έχοντας σαν ορμητήριο τη μονή Ρεκίτσας.
Μονάζοντας στη μονή Ρεκίτσας ήρθε σε ρήξη με τον Τούρκο Αγά του Λογκανίκου, Ιμπραήμ Σπαχή, φιλονικώντας για τα χτήματα της Μονής στο λογκανικιώτικο κάμπο. Το 1818 χτυπήθηκε με τον Αγά και σκαρφαλώνοντας στον Ταΰγετο του φώναξε πως θα επιστρέψει να πάρει τα χτήματα και το κεφάλι του Αγά.
Συμμετείχε στην Α΄ και Β΄ Εθνοσυνέλευση. Υπήρξε φλογερός και ενθουσιώδης σε όλη του την επαναστατική και πολιτική δράση. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου υποστήριξε αυτούς που καταδίωξαν τον Κολοκοτρώνη και τους άλλους πολεμιστές και διορίστηκε υπουργός Εσωτερικών και Αστυνομίας από την κυβέρνηση Κουντουριώτη. Όταν το 1825 ο Ιμπραήμ εισέβαλε στην Πελοπόννησο, πρώτος ο Παπαφλέσσας ζήτησε να ελευθερωθούν οι φυλακισμένοι πολεμιστές, αλλά δεν εισακούστηκε. Έτσι αναγκάστηκε να εκστρατεύσει ο ίδιος με 2.000 άνδρες για να ανακόψει την προέλαση του Ιμπραήμ και πήγε στο Μανιάκι της Μεσσηνίας. Στις 20 Μαΐου του 1825 με 300 (ή κατά άλλους 600) άνδρες πρόβαλε απεγνωσμένη αντίσταση στην προέλαση του Ιμπραήμ , όπου και βρήκε ηρωικό θάνατο.

Το στρατόπεδο του Λογκανίκου
Στην περιοχή του Λογκανίκου το 1826 συγκροτείται ελληνικό στρατόπεδο κατ` αρχήν υπό τον Απόστολο Κολοκοτρώνη και κατόπιν υπό τον Νικήτα Στα- ματελόπουλο ή Νικηταρά, μετά την άφιξή του από το Μεσολόγγι, και το Γεώργιο Γιατράκο. Το στρατόπεδο συνεκρότησαν οι Λακεδαιμόνιοι της Επάνω Ρίζας, των Βροστοχωρίων, των Πισινών Χωριών και οι της περιφέρειας Λεονταρίου.

Ο Νικήτας Σταματελόπουλος ή "Νικηταράς" - η συμβολή του στη συντριβή του Δράμαλη υπήρξε καταλυτική

Το στρατόπεδο του Λογκανίκου ευρίσκετο και εκράτει θέσεις στο μέσο του τριγώνου Γεωργιτσίου-Λογκανίκου-Δυραχίου και επακριβώς άλλοτε στη θέση Κουτούνι-Τιμόρι και άλλοτε στη θέση Μάνεση παρά το Δυράχι. Στις θέσεις αυτές συναντώνται τα όρια των τριών νομών: Λακωνίας, Μεσσηνίας, Αρκαδίας και δεσπόζουν επί των πεδιάδων των τριών νομών και των συγκοινωνιών των και ιδίως της οδού από Μεσσηνία προς Λεοντάρι και Τρίπολη.

Oι κυριότεροι αγωνιστές του Λογκανίκου ήταν:

1.Κωνσταντής Παπαγεωργακόπουλος, ο οποίος έλαβε μέρος σ’ όλες τις γνωστές μάχες που έδωσαν τα στρατεύματα της επαρχίας Λακεδαίμονος. Ήταν επικεφαλής Λογκανικιωτών. Τραυματίστηκε κατά την πολιορκία της Τριπόλεως. Έλαβε το αργυρούν αριστείο του Αγώνος, αλλά υπήρξε από τους αδικημένους καπετανέους. Διετέλεσε Δήμαρχος Πελλάνας.

2.Παναγιώτης Παπαχριστόπουλος. Αναφέρεται, ότι με πλοίο της νήσου των Σπετσών εμπορευόταν στο λιμένα της Καβάλας, ως καπετάνιος και έμπορος. Στην επανάσταση υπηρέτησε ως οπλαρχηγός σ’ όλες τις γνωστές μάχες που έδωσαν τα στρατεύματα στη Λακεδαίμονα. Επί Όθωνα συνυπέγραψε πιστοποιητικά κατοίκων της περιοχής για αναγνώριση της συμμετοχής τους στον Αγώνα.

3.Γουλές Θεοφίλης. Αιχμαλωτίστηκε στη μάχη των (Βλαχο-)Κερασιών, 10-4-1821 και εκτελέστηκε στην Τριπολιτσά στις 18-4-1821 μαζί με τους προκριτοδημογέροντες της Πελοποννήσου.

4.Ζαχαρόπουλος ή Γκούμας Νικόλαος, Υπαξιωματικός-Μπουλουξής.

5.Αναγνώστης Ζαχαρόπουλος (Γκούμας).

6.Νικόλαος Γουλές, οπλαρχηγός.

7.Σπήλιος ή Σπηλιώτης Αντωνόπουλος, προεστός της Κοτίτζας με Πύργο. Συμμετείχε με στρατιωτικό σώμα Κοτιτζανέων στην Επανάσταση του Ρώσου ναύαρχου Αλεξίου Ορλόφ. Στα τέλη της επανάστασης συνελήφθη από τους Τουρκαλβανούς και οδηγήθηκε στις φυλακές της Τριπόλεως, όπου βασανίστηκε και απαγχονίστηκε.

8.Αντώνιος Αντωνόπουλος από την Κοτίτζα. Επικεφαλής στρατιωτικού σώματος, συμμετείχε στην πολιορκία των Μεσσηνιακών Φρουρίων.

9.Ιατρός – Ζήσης Ιωάννης (Κοτίτζα). Εκατόνταρχος στο στρατιωτικό σώμα του Παναγιώτη Γιατράκου

10.Ανδρέας Κόρδιας (Κοτίτζα). Με την έναρξη του Αγώνα τάχθηκε επικεφαλής και διακρίθηκε σ’ όλες τις μάχες που έδωσαν τα στρατεύματα της Λακεδαίμονος, του Πραστού και του Αγίου Πέτρου. Του ανατέθηκε το έργο του φροντιστή στην Κολλίνα Αρκαδίας. Με τις δύο ιδιότητές του (στρατιωτικού-φροντιστή) υπηρέτησε ως το τέλος του Αγώνα. Για την πολεμική του δράση, του χορηγήθηκε πιστοποιητικό από τους Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, Παν. Γιατράκο, Κανέλλο Δηλιγιάννη και Νικηταρά Σταματελόπουλο. Τιμήθηκε με αριστείο του Αγώνα.

11.Αναγνώστης Μπαΐρης.

12.Κ. Αρχοντόπουλος.

13.Παν. Γιαννετάκης

14.Αν. Αγαλόπουλος.

Πηγές :
1)Λ. Σουχλέρης. Κοτίτζα, η αρχόντισσα της ΒΔ Λακεδαίμονος, Λακωνικά 198 (2000)
2)Π.Χ. Δούκας. Η Σπάρτη δια μέσου των αιώνων
3)Δ. Σιγαλός. Η Σπάρτη και η Λακεδαίμων