Σε ένα χαμηλό, αναμορφωμένο κτίριο, πρώην αποθήκες, στη συμβολή των οδών Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και Διοσκούρων, εκτίθενται πλέον στο κοινό τα διάσημα ψηφιδωτά της Σπάρτης. Αποτελούν εξαιρετικά δείγματα της εποχής των Ρωμαϊκών χρόνων, φιλοτεχνημένα στα τέλη του 3ου - αρχές 4ου αιώνα, όπου η ανάπτυξη των σχέσεων Ρώμης - Σπάρτης απέδωσε στην πόλη σημαντικά μνημεία.
Ο «Ορφέας ως γητευτής των ζώων» - που με την απαράμιλλη μουσική του ηρεμεί ακόμη και τα άγρια ζώα, ελκύοντάς τα κοντά του - και πιο γνωστό, το ψηφιδωτό που απεικονίζει την «Αρπαγή της Ευρώπης», έμεναν για χρόνια κλειστά, μακριά από τα μάτια του σύγχρονου κοινού. Το δεύτερο, το ψηλαφούμε, καθημερινά σχεδόν, στην πίσω όψη του ελληνικού κέρματος των 2 ευρώ. Εμπνευσμένο από την μυθολογία, εικονίζει τον Δία μεταμορφωμένο σε ταύρο. Η Ευρώπη, καθισμένη στην πλάτη του, ενώ τρέχει πάνω από τη θάλασσα. Τους ταξιδιώτες συνοδεύουν δαφνοστεφανωμένοι Έρωτες, που κρατούν ουράνιο τόξο.
Ο μύθος λέει ότι η Ευρώπη έπαιζε αμέριμνη μια μέρα στα λιβάδια, όταν ξαφνικά είδε έναν ταύρο και τον πλησίασε, ήρεμος καθώς ήταν, γοητευμένη από την ωραία κορμοστασιά του. Σε λίγο δεν δίστασε να ανέβει στην ράχη του. Τότε, εκείνος άρχισε να τρέχει. Η Ευρώπη έκλαιγε, μα δεν μπορούσε να πηδήσει, γιατί φοβόταν μην σκοτωθεί. Ο μεταμορφωμένος Δίας, διασχίζοντας στεριές και θάλασσες, συνοδευόμενος από Τρίτωνες και Νηρηίδες, έφτασε τελικά ως την Κρήτη.
Τα ψηφιδωτά ανακαλύφθηκαν τυχαία το 1872 και 1890 και αποτελούσαν τμήμα οικιών πλούσιων Ρωμαίων. Έκτοτε, έμειναν «αποθηκευμένα», όπως πλήθος άλλων ευρημάτων, λόγω έλλειψης πόρων, χώρου, αλλά και οργάνωσης, χωρίς να έχει την ευκαιρία ο σύγχρονος άνθρωπος να τα απολαύσει.
Η έξοδός τους από την αφάνεια αποτέλεσε πρωτοβουλία του πρώην υπουργού κ. Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, όταν, τυχαία και εκείνος, έμαθε την ύπαρξή τους. Σύστησε τον φορέα «Φίλοι των Ψηφιδωτών της Σπάρτης» ο οποίος σε συνεργασία με το «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος» (ΙΣΝ) δρομολόγησαν το έργο της μόνιμης έκθεσης και ανάδειξής τους.
Το έργο υλοποιήθηκε με την αποκλειστική δωρεά του ΙΣΝ, την σημαντική συμβολή του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη και την επίβλεψη του Υπουργείου Πολιτισμού. Έπειτα από μία δεκαετία προσπαθειών και πλέον, η Οικία των Ψηφιδωτών άνοιξε τελικά τις πύλες της τον Μάιο του 2021.
Αποτελεί, πλέον, από τις πιο ελκυστικές γωνίες στη Σπάρτη, ένα τοπόσημο που θα στεγάζει μνημεία πολιτισμού και ανθρώπων, που σμίλεψαν και εικόνισαν με την τέχνη τους, την Ομορφιά και το πνεύμα της εποχής τους.
Ξεναγήσεις
Από την Τετάρτη 23 έως και την Παρασκευή 25 Νοεμβρίου, θα προσφέρονται ξεναγήσεις από τους αρχαιολόγους της ΕΦΑΛΑΚ σε εκπαιδευτικές μονάδες και πολίτες.
Ειδικότερα, κατά τις πρωινές ώρες από τις 09:00 έως τις 12:00, τον χώρο θα μπορούν να επισκέπτονται σχολικές μονάδες (κατόπιν τηλεφωνικής συνεννόησης), ενώ από τις 12:00 έως τις 14:00, οι ξεναγήσεις θα αφορούν το υπόλοιπο κοινό.
Η «Οικία των Ψηφιδωτών» διαθέτει ιστοσελίδα, όπου μπορεί κανείς να αναζητήσει χρήσιμες πληροφορίες: houseofmosaics.gr
Αντώνης Κρητικός
Πηγές: https://www.iefimerida.gr/politismos/arpagi-tis-eyropis-psifidoto
https://lakonikos.gr/politistika/item/163087-ksenagiseis-stin-oikia-ton-psifidoton-apo-tin-efalak
