Το αμπέλι είναι μπελάς, το βαγένι είναι κτήμα
... έλεγαν οι παλιοί και δεν είχαν άδικο.

Κατάκοπος από την διπλή βάρδια της σημερινής ημέρας στο εστιατόριο που δουλεύω, έφτασα στο σπίτι μου.
Ανεβαίνοντας στα πρώτα σκαλιά με ''πήρε'' μια ωραία γλυκιά μυρωδιά από την μισάνοιχτη πόρτα της κουζίνας.
Έξω εκεί στο πλατύσκαλο αντίκρισα ένα πλαστικό δοχείο ( πεντογάλονο ) με μερικές σταγόνες ( υπολείμματα ) από μούστο.
Εκείνη την ώρα άνοιξε η πόρτα και πρόβαλε η Μαρία ( η γυναίκα μου ) ενώ εγώ παρατηρούσα ακόμα το άδειο δοχείο.
---- Τι μαγειρεύεις; ρώτησα.
---- Μαγειρεύω... κρασί μου απάντησε χαμογελώντας.
Μπήκα στην κουζίνα και διαπίστωσα ότι πράγματι ''μαγείρευε'' κρασί. Δηλαδή έβραζε μούστο για να κάνει πετιμέζι.
Με μιας ο νους μου με ταχύτητα ίντερνετ και διανύοντας μια απόσταση πολλών χιλιομέτρων μέσα στον χρόνο, έφτασε στο Πατρικό μου σπίτι στο χωριό, τότε που ο Πατέρας'' έβαζε'' δυο βαγένια κρασί και τις περισσότερες φορές δεν ήταν αρκετό μέχρι την επόμενη σοδειά.
Μάστορας ο Πατέρας στο κρασί. Οινολόγος. Για αυτό είχαμε πάντα ωραίο κρασί στο σπίτι μας.
Κρασί, που μαζί με τον σίτον και το έλαιον, δεν έλειπε από κανένα σπίτι.
Ο κήπος με την αυλή ήταν το καμάρι της νοικοκυράς και το αμπέλι του νοικοκύρη.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Στάφυλος ήταν γιος του Διονύσου και της Αριάδνης. Σε άλλο μύθο ο Στάφυλος ήταν βοσκός του βασιλέα της Αιτωλίας Οινέα. Καθώς έβοσκε τις κατσίκες του, παρατήρησε ότι μια από αυτές τρώγοντας συνέχεια ένα συγκεκριμένο καρπό πάχαινε περισσότερο από τις άλλες. Μάζεψε τότε αρκετούς και τους πρόσφερε στον βασιλιά του. Εκείνος παρασκεύασε ένα χυμό τον οποίο ονόμασε "οίνο", στον δε καρπό έδωσε το όνομα του βοσκού του (σταφύλι).
Οίνος ευφραίνει καρδίαν!!! ανθρώπων.
Οχι μόνο ανθρώπων αλλά και Θεών και ημίθεων ακόμα και του Θεανθρώπου Χριστού, που καθώς μας μαρτυρούν οι Γραφές το... έτσουζε λιγάκι όπως στον γάμο της Κανά, όταν στέρεψαν οι νταμιτζάνες για να μην... σχολάσει ο γάμος, δια Θαύματος έκανε το νερό κρασί.
Ε!!! ρε και να γινόταν σήμερα κάνα τέτοιο θαύμα!
Το αμπέλι είναι στα αλήθεια ευλογημένο, μετρήστε πόσα προϊόντα παίρνουμε και φτιάχνουμε από αυτό:
Αμπελόφυλλα, αμπελοβλάσταρα, σταφύλια, σταφίδες, μούστο, πετιμέζι, κρασί, ξύδι, τσίπουρο, κονιάκ μέχρι και καθαρό οινόπνευμα. Μέχρι και τα κλαδιά που κλαδεύουμε τα χρησιμοποιούμε για το αρνί που ψένουμε το Πάσχα, ή για προσάναμμα
Επίσης, τα κουκούτσια κυρίως των κόκκινων σταφυλιών περιέχουν λάδι με αντικαρκινικές και αντιοξειδωτικές ικανότητες.
Για να φτάσει όμως το κρασί μέχρι το ποτήρι θέλει πολύ δουλειά

Τα κοφίνια που κρατούσαν οι τρυγητές. Όταν γέμιζαν, τα άδειαζαν σε μεγαλύτερα που τα λέγανε πούργια ( φωτογραφία δεξιά ). Τα πούργια τα φορτώνανε στα ζώα κι έπαιρναν το δρόμο για το πατητήρι.
Πράγματι είναι μπελάς το αμπέλι. Χρειάζεται φροντίδα και περιποίηση σχεδόν όλο τον χρόνο.
Το φύτεμα γίνετε την άνοιξη και πρέπει η βέργα να είναι γερή και διαλεγμένη από καλό κλήμα της προηγούμενης χρονιάς που έχει ριζοπιάσει.
Το κλάδεμα που απαιτούσε γνώση ώστε να μένουν τα γερά και μεστωμένα πετάγματα και γίνεται από τα μέσα Φεβρουαρίου μέχρι τα μέσα Μαρτίου περίπου, αλλά ο πιο κατάλληλος μήνας είναι ο Ιανουάριος. Οι παλιοί έλεγαν μόλις μεγαλώσει η μέρα μια ώρα και θα έχει αρχίσει να ζεσταίνει πιο πολύ η μέρα. Υπάρχει και το χλωρό κλάδεμα που γίνεται αργότερα και όταν το κλήμα έχει βλαστήσει, αλλά αυτό έρχεται απλά να συμπληρώσει το χειμωνιάτικο.
Το καθάρισμα - σκάλισμα του αμπελιού από τα διάφορα ζιζάνια ( αγριάδα και κάθε είδους χορταριού ), γινόταν όχι με μηχανήματα όπως σήμερα αλλά με τα χέρια. Μηχανήματα ήταν τα μπράτσα μαζί με ένα ειδικό ξινάρι που το λέγανε τσάπα και ήταν πλατύ για να φτουράει στο σκάψιμο. Στο σκάψιμο υπήρχε αλληλοβοήθεια από τους κατοίκους, ήταν βαριά δουλειά, κουραστική για ένα άτομο να σκάψει όλο το αμπέλι. Πολλοί βέβαια πλήρωναν μεροκάματο όταν δεν έβρισκαν κάποιον για βοήθεια. Μερικοί ''επαγγελματίες'' στο σκάψιμο, σκέπαζαν με τρόπο το άσκαφτο χώμα με αυτό που έσκαβαν και προχωρούσαν μπροστά από τους άλλους για να δείξουν οτι είναι καλοί εργάτες ( γρήγοροι ) στο αφεντικό και να τους προτιμήσει σε άλλες δουλειές.
Το ράντισμα γινόταν με θειάφι και γαλαζόπετρα ( χαλκός ), αυτά ήταν τα χημικά που χρησιμοποιούσαμε τότε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του σταφυλιού μέχρι να τρυγηθεί, ανάλογα με τη φάση που βρισκόταν. Από τότε που ''πέταγε'' το κλήμα, όταν μεγάλωναν οι βλαστοί, λίγο πριν ανθήσουν, όταν σχηματιζόταν η ρόγα, μετά από βροχή κ.λ.π. Οι σταγόνες βροχής που έμεναν πάνω στα φύλλα δημιουργούσαν μια αρρώστια ( τον λεγόμενο περενόσπορο ) που ήταν καταστρεπτική για τα φύλλα και για ολόκληρο τo κλήμα.

Το ράντισμα ήταν πολύ σπουδαίο για το αμπέλι. Έπρεπε να γίνει στην ώρα του διαφορετικά ίσως να πήγαιναν οι κόποι χαμένοι. Θυμάμαι έναν Γεωπόνο που έλεγε οτι ανήμερα το Πάσχα, την ώρα του μεσημεριανού φαγητού ψιχάλισε για λίγο και ύστερα βγήκε ο ήλιος. Αυτό ήταν ότι χειρότερο για το αμπέλι. Σηκώθηκε από το τραπέζι, πήγε στο αμπέλι κι άρχισε να το ραντίζει. Του πήγαν τη μαγειρίτσα και την έφαγε εκεί στο αμπέλι.

Θέρος, τρύγος, πόλεμος.

Ο τρύγος, η πιο σημαντική στιγμή του χρόνου για τη δουλειά των αμπελουργών και πρέπει να γίνει την σωστή ημέρα, τότε που θα έχουν ωριμάσει τα σταφύλια και ποτέ μετά από βροχή διότι η βροχή ξεπλένει αυτή την άσπρη σκόνη πάνω στις ρόγες και που είναι η ζάχαρη του σταφυλιού η οποία θα δώσει τους βαθμούς στον μούστο για να γίνει καλό και δυνατό το κρασί.

Το πάτημα

H τσιφυλιά, το μηχάνημα που με την πίεση έβγαζε και την τελευταία σταγόνα μούστου από τις φλούδες και τα κουκούτσια.

Η ημέρα αυτή έμοιαζε σαν γιορτή. Ο Πατέρας άρχιζε το πάτημα πρωί πρωί. Η Μάννα βοηθούσε κι αυτή όσο μπορούσε. Συντηρούσε τη φωτιά στο χαρανί ( καζάνι ) για να έχει ζεστό νερό να πλαίνονται τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν. Δοχεία, κανάτες, λεκάνες, κατσαρόλες, στραγγιχτήρια, για το στράγγισμα των κουκουτσιών και τσαμπιών τα οποία εμπόδιζαν τη βράση του μούστου και ότι άλλο ερχόταν σε επαφή με το μούστο, έπρεπε να είναι πεντακάθαρο. Επίσης δεν έπρεπε να πέσουν ψίχουλα από ψωμί, γιατί το προζύμι ( η μαγιά ) εμπόδιζε τη βράση. Θυμάμαι που μας έλεγε.. "Το κρασί είναι ζωντανό πράμα και χρειάζεται μεγάλη καθαριότητα".
Όταν μπήκε ο μούστος στο βαγένι και άρχισε να βράζει, τότε κατάλαβα τι εννοούσε ο Πατέρας όταν μιλούσε για ζωντανό πράμα.
Εμείς τα μικρά είμαστε όλο χαρά εκείνη την ημέρα. Μας άφηνε να πατήσουμε, αλλά δεν άντεχαν τα μικρά κι αδύνατα πόδια και σύντομα τα... ''παρατάγαμε''. Μας άρεσε γιατί βλέπαμε και συμμετείχαμε σε κάτι συναρπαστικό, κάτι που γινόταν μια φορά το χρόνο.

Το πάτημα ήταν ημέρα γιορτής για τους μικρούς.

Το βράσιμο ( ζύμωση ) ήταν ένα από τα μυστικά της επιτυχίας. Λέγεται και αλκοολική ζύμωση. Η ζύμωση δηλαδή σε χυμό φρούτων (σταφυλιών, μήλων κλπ), κατά την οποία τα ζάκχαρα μετατρέπονται σε αλκοόλη.
Σε μια εγκυκλοπαίδεια βρήκα την χημική εξίσωση της λεγόμενης αλκοολικής ζύμωσης της γλυκόζης που είναι η εξής:
C6H12O6 → 2 CH3CH2OH + 2 CO2 (παραγόμενη ενέργεια:118 Kj/mol)όπου C6H12O6 η γλυκόζη CH3CH2OH η αιθανόλη (είδος αλκοόλης) και CO2 τοδιοξείδιο του άνθρακα).
Έπρεπε να βράσει καλά, να γίνει η ζύμωση για να μετατραπεί ο μούστος σε κρασί.
Όταν ο καιρός ήταν κρύος και δεν βοηθούσε στο βράσιμο, το...βοηθούσαμε εμεις βάζοντας ένα μαγκάλι με φωτιά να σιγοκαίει δίπλα στο βαγένι.
Κι όταν όλα πήγαιναν καλά, μετά τ'Αγιοδημητριού, ο Πατέρας έπιανε το πρώτο ποτηράκι και ένα πλατύ χαμόγελο απλωνόταν στο πρόσωπο του, δείγμα ότι το κρασί ήταν καλό και δεν πήγαν χαμένοι οι κόποι του.

Παππούς Βασίλης, εγγονός Βασίλης τσουγκράνε το ποτηράκι τους.
Πως παει κάτω το άτιμο!!!.

Άντε εβίβα ρε παιδιά και καλό χειμώνα.

Γιώργος Ιατρού
Βοστώνη